هفدهم ماه شوّال

سال پنجم، غزوه خندق پيش آمد و آن را غزوه احزاب نيز مي گويند. از اين جهت كه قريش از همه قبائل استمداد كردند و جهودان بنى النضير را بجهت كين و كيدى كه با رسول خدا (صلى الله عليه وآله) داشتند بكفار مكه پيوستند و با ايشان معاهده كردند كه در حرب رسول خدا يك دل و يك جهت باشند و مهياى جنگ پيغمبر شدند.

و از اين سوى خبر به پيغمبر رسيد در باب ايشان، مشورت كرد. سلمان عرض كرد كه دور مدينه را خندق بكنند. پس حفر خندق كردند. مشركين كه وارد شدند، در آن طرف خندق منزل كردند و مسلمانان از ايشان ترس بسيار پيدا كردند و زياده از بيست روز حربى واقع نشد جز آنكه تير و سنگ بهم ميانداختند.

آخر الامر، يك روز جماعتى از قريش مانند: عمر بن عبدود، نوفل بن عبدالله، هبيرة بن ابى وهب، عكرمة بن ابي جهل، ضرار بن الخطاب مهياى حرب شدند و اسبهاى خود را سوار شده از موضعى كه تنگتر بود، از خندق جستن كردن. عمر بن عبدود، مبارز طلبيد و چون عمرو را فارس يَلْيَلْ مي ناميدند و او را با هزار سوار برابر ميدانستد اصحاب وصف شجاعت او را شنيده بودند، كسى جرئت ميدان او نكرد و همه سرها بزير افكندند و عمر بن الخطاب بجهت بهانه اصحاب سخنى چند از شجاعت عمرو تذكره كرد كه خاطر اصحاب شكسته تر گشت و منافقين چيره شدند و عبدالرحمن بن عوف با جماعتى گفت كه: اين شيطان كه عمرو باشد هيچكس را زنده نخواهد گذاشت. صواب آنستكه اگر توانيم با يكديگر همدست شويم و محمد را دست بسته بدو سپاريم تا او را بكشد و خود با قوم پيوسته شويم و روزگار بآسودگى بريم.

و لقد بححت من النداء = بجمعكم هل من مبارز

امير المؤمنين اذن قتال گرفت و آهنگ ميدان كرد و زمين جنگ با عمرو تنگ كرد و در جواب اشعار او فرمود: لا تعجلن فقد اتاك = مجيب صوتك غير عاجز
در اينوقت رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود: برز الايمان كله الى الشرك كله.
پس امير المؤمنين (عليه السلام) عمرو را دعوت فرمود بيكى از سه امر، يا اسلام آورد يا دست از جنگ با پيغمبر بدارد و يا از اسب پياده شود. عمرو امر سوم را اختيار كرد. اما در نهان از جنگ با امير المومنين (عليه السلام) ترسناك بود. ولى به تظاهر گفت: يا على بسلامت بازشو، هنوز ترا هنگام ميدان و نبرد با مردان نرسيده. هنوزت دهان شير بويدهمى، و ديگر آنكه من با پدرت دوست بودم و دوست نميدارم كه ترا بكشم و نميدانم پسر عمت بچه ايمنى ترا بجنگ من فرستاد و حال آنكه من قدرت دارم ترا به نيزه ام بريايم و در ميان آسمان و زمين معلق بدارم كه نه مرده باشى و نه زنده.
على (عليه السلام) فرمود: اين سخن را بگذار. همانا من دوست ميدارم كه ترا در راه خدا بكشم. پس عمرو پياده شد و اسب خود را پى كرد و با شمشير آخته بر سر امير المؤمنين تاخت و با يكديگر سخت بكوشيدند كه زمين از گرد تاريك شد و لشكريان از دو جانب ايشان را نميديدند.
آخر الامر، عمرو فرصتى كرد و شمشير خود را بر امير المؤمنين (عليه السلام) فرود آورد. امير المؤمنين سپر در سر كشيد. شمشير عمرو سپر را دو نيمه كرد و سر آن جناب را جراحتى رسانيد.
امير المؤمنين (عليه السلام) چون شير زخم خورده بر عمرو شتافت و بيك ضربت كار او را بساخت تكبير گفت. و عكرمة و هيبرة و نوفل و ضرار كه همراه عمرو بودند فرار كردند. مسلمانان دانستند كه امير المؤمنين (عليه السلام) غلبه جسته. شاد شدند و رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود كه: مبارزت على در روز خندق؛ افضل اعمال امت من است تا روز قيامت.
جون در آن جنگ همه كفار و دشمنان از مشركين و يهود براى نابود كردن اسلام و مسلمانان اجتماع كرده بودند، و در آنروز؛ سرنوشت دين اسلام به مخاطره افتاده بود و آن جنگ سرنوشت ساز بوده و هيج كسي جز حضرت مولا حاضر به مبارزه با عمرو بن عبدود نشده بود و اگر مولا او را نمي كشت غلبه با كفار مي شد. و اين مقام را گنجايش بيش از اين نيست.